Orojop

DNGO (Dhaabbata Miseensota Lammii)haabbileen NGO (Non-Governmental Organizations) yeroo ammaa kanneen hawaasaaf hojii guddaa hojjetan keessaa tokko. Dhaabbileen kunneen, kanneen mootummaa hin taane, hawaasaa, dimokiraatawaa, fi kabajaa mirgaa irratti hunda’uudhaan, namoota hiyooyyee, saboota, fi hawaasa gidduu jiruuf hojii gargaarsa geggeessu. Amma, akkaataa NGO’n hojjetu, faayidaa isaa, dandeettii, fi carraa qabsiifamuu isaa ilaaluuf yaala.

1. NGO Maali? NGO (Dhaabbata Miseensota Lammii)

NGO’n dhaabbata miseensa lammii (mootummaa alaa) ta’ee, kanneen hawaasaa fi mirga namoowaa kabajuu keessatti hojii hunda’u. Dhaabbileen kunneen, kanneen akka mootummaa, dhaabbata qarshii, yookiin namoota lammii ofii irraa kan hojjetanidha. Hojii isaanii keessaa gargaarsa qilleensaa, barnootaa, fayyaa, mirga dhala namaa, fi kkf of keessaa qabu. NGO’n kan hojjetu karaa qooda hawaasaa, kanneen akka dorgommii, qooda qarshii, fi hojii walqabsiisaa ta’een.

2. Gosa NGO’ota Addaa

NGO’n gosa adda addaa qaba:

• NGO’ota Hawaasaa (CBOs): Kanneen naannoo tokko keessatti hojjetan, akka iddoo isaanii keessatti gargaarsa kennan.

• NGO’ota Biyya Alaa (INGOs): Kanneen biyya alaatiin hundeefamanii, biyya birotti hojii raawwatan (fakkeenyaaf, Oxfam, Save the Children).

• NGO’ota Mirga Dhala Namaa: Kanneen mirga namoowaa fi heera umamaa kabajuuf hojjetan (fakkeenyaaf, Amnesty International).

• NGO’ota Qilleensaa: Kanneen lafa, uumama, fi qilleensa eeguuf hojii hunda’u (fakkeenyaaf, Greenpeace).

3. Akkaataa NGO’n Hojjetu

NGO’n hojii isaa geggeessuuf karaa armaan gadii fayyadama:

• Qooda Qarshii: Qarshii karaa dorgommii, kanneen akka namoota lammii, mootummaa, fi dhaabbilee biyya alaa irraa argatu.

• Hojii Walqabsiisaa: Namoota, mootummaa, fi dhaabbilee biroo wajjiin hojii walqabsiisaa geggeessu.

• Odeeffannoo Dhiyeessuu: Haala hawaasaa fi mirga namoowaa irratti odeeffannoo qopheessuun, namoota beeksisu.

• Gargaarsa Dhiheessuu: Qarshii, qophiiwwan fayyaa, barnootaa, fi qonnaa irratti gargaarsa kennu.

4. Faayidaa NGO’ota

• Gargaarsa Hiyooyyee: Namoota hiyooyyee, warra fayyaa hin qabne, fi warra qilleensaa balaaleffatameef gargaarsa kennu.

• Mirga Namoowaa Eeguu: Karaa NGO’ota mirga dhala namaa, hawaasa keessatti sababa walqixxummaa fi kabajaa guddata.

• Qorannoo fi Qooda Odeeffannoo: NGO’n haala hawaasaa fi uumamaa irratti qorannoo geggeessuun, odeeffannoo dhiyeessu.

• Dorgommii Hawaasaa: Namoota hawaasaa keessatti dorgommii guddisuun, hojii waliigalaa keessatti qooda fudhachuu.

5. Carraa NGO’ota Keessatti 

Hojii NGO’n guddaa ta’us, carraa addaa qaba:

• Qarshii Dhabuu: NGO’ota hedduun qarshii argachuu keessatti rakkina qabu, kanneen akka dorgommii hin jirre yookiin hojii hin jijjiirre.

• Mootummaan Dhiibbaa: Mootummaan tokko tokko NGO’ota mirga namoowaa hojjetan irratti dhiibbaa gochuu danda’u.

• Hojii Sirrii Hin Taane: NGO’ota tokko tokkon hojii isaanii keessatti karaa sirrii hin taane (akka qarshii hammaachuu) fayyadamuu danda’u.

6. NGO’ota Biyya Ethiopia Keessaa NGO (Dhaabbata Miseensota Lammii)

Biyya Ethiopia keessatti, NGO’n hojii gargaarsa qilleensaa, barnootaa, fayyaa, fi mirga dhala namaa irratti hojii guddaa raawwatu. Fakkeenyaaf:

• SOS Children’s Villages: Ijoollee kanneen maatii hin qabneef gargaarsa kennu.

• Ethiopian Red Cross Society: Yeroo balaa’aa fi fayyaa irratti gargaarsa qilleensaa fiduu.

• WaterAid Ethiopia: Bishaan qulqulluu argachuuf hojii hunda’u.

Biyya Ethiopia keessatti, NGO’n kan hojjetu karaa “Charities and Societies Proclamation” jedhamuun dhaabbata. Kunis, NGO’ota hojii isaanii sirrii ta’eef qajeelcha kennu.

7. Akkamiin NGO’ota Tumsuu Dandeenya?

• Dorgommii: NGO’ota mirga namoowaa fi qilleensaa kabajatan dorgommii kennuu.

• Qooda Qarshii: Karaa kuttaa iddoo isaanii irraa qarshii kennuu.

• Hojii Walqabsiisaa: NGO’ota wajjiin hojii gargaarsa keessatti qooda fudhachuu.

• Odeeffannoo Baaftuu: Hojii NGO’otaa fi faayidaa isaa hawaasatti himuu.

8. NGO’ota fi Jireenya Hawaasaa

NGO’n jireenya hawaasaa keessatti gumaacha guddaa qabu. Fakkeenyaaf, gargaarsa barnootaa kennuun, ijoollee hiyooyyee barachuu danda’u. Hojii qilleensaa irratti hojjetuun, lafa eeguu danda’u. Haa ta’u malee, NGO’ota hojii isaanii sirrii ta’eef mootummaa fi hawaasni tokko ta’uu qabu.

9. Qorannoowwan NGO’ota Irratti NGO (Dhaabbata Miseensota Lammii)

Qorannoon agarsiiseen, NGO’ota gargaarsa qarshii fi odeeffannoo kennan keessaa 60% yeroo muraasa keessatti bu’aa guddaa argatan. Kunis, akkaataa hojii walqabsiisaa fi karaa sirrii fayyadamuudhaan waan ta’eef, NGO’ota hawaasni gargaaruuf yaaluun barbaachisaadha.

10. Yaada Dhumaa

NGO’n hawaasaa fi sabaa fi sab-lammootaa hundaaf hojii gargaarsa geggeessuudhaan, jireenya namoowaa jijjiiramuu danda’u. Haa ta’u malee, NGO’ota hojii isaanii sirrii ta’eef qindaa’aa fi karaa sirriin hojjetanii jiraachuu qabu. Yoo namni tokko NGO’ota tumsuu barbaadu, akkaataa sirrii fi karaa ittiin tumsuu danda’amuu isaa hubachuu qaba.